برات و حواله هر دو اسناد تجاری هستند که برای انتقال وجه از یک شخص به شخص دیگر مورد استفاده قرار می گیرند. با این حال، تفاوت هایی بین این دو سند وجود دارد که در ادامه این مطلب به بررسی هر یک از آن ها خواهیم پرداخت.
برات چیست؟
برات نوشته ای است که به موجب آن شخصی از شخص دیگر می‌خواهد که مبلغی را در وجه یا حواله یک فرد معین یا شخص ثالث در زمان مشخص (آینده) بپردازد. به عبارت دیگر، برات یک تعهد پرداخت وجه در آینده است.
حواله چیست؟
حواله نیز نوشته ای است که به موجب آن شخصی از شخص دیگر می‌خواهد که مبلغی را در وجه یا حواله یک فرد معین یا شخص ثالث در زمان مشخص (آینده) پرداخت کند. با این حال، تفاوت اصلی حواله با برات در این است که حواله یک تعهد پرداخت وجه در حال حاضر است.
در واقع، حواله نوعی برات است که تعهد پرداخت وجه در آن فوری است. به همین دلیل، حواله معمولاً برای انتقال وجه بین دو بانک یا دو موسسه مالی استفاده می شود.
تفاوت برات یا حواله با چک در چیست؟
به طور کلی چک قدمت کمتری نسبت به حواله دارد و در حقیقت شکل امروزی تر حواله، چک است. اما تفاوت های کلی چک با حواله به شرح زیر هستند:
- برای صادر کردن حواله شما نیاز به داشتن حساب بانکی یا چیزی از این دست ندارید؛ در حالی که برای صادر کردن چک شما باید از یک بانک حساب بانکی و دسته چک داشته باشید.
- قانون رسیدگی به جرایم مربوط به چک
تفاوت برات و چک
چک نیز یک سند تجاری است که برای انتقال وجه استفاده می شود. با این حال، تفاوت اصلی چک با برات و حواله در این است که چک یک سند پرداخت نقدی است. به عبارت دیگر، چک یک دستور پرداخت وجه از حساب صادرکننده چک به حساب گیرنده چک است.
در برات و حواله، تعهد پرداخت وجه بر عهده صادرکننده سند است. اما در چک، تعهد پرداخت وجه بر عهده بانکی است که چک را صادر کرده است.
در ادامه، جدولی از تفاوت های برات، حواله و چک آورده شده است:
| ویژگی | برات | حواله | چک |
| ماهیت | تعهد پرداخت وجه در آینده | تعهد پرداخت وجه در حال حاضر | دستور پرداخت وجه نقد |
| صادرکننده | شخص حقیقی یا حقوقی | شخص حقیقی یا حقوقی | بانک |
| گیرنده | شخص حقیقی یا حقوقی | شخص حقیقی یا حقوقی | شخص حقیقی یا حقوقی |
| تاریخ پرداخت | آینده | حال حاضر | فوری |
| قابلیت ظهرنویسی | دارد | دارد | دارد |
| قابلیت وصول | دارد | دارد | دارد |
| قابلیت اعتراض | دارد | دارد | دارد |
با قوانین استفاده از برات یا حواله آشنا شوید
مواد قانونی 223 تا 306 قانون تجارت در مورد حواله است. در این قانون به ویژگی ها و خصوصیاتی که باید حواله داشته باشد اشاره شده است. طبق این مواد قانونی حواله باید مهر یا امضا داشته باشد و همچنین ویژگی های دیگری که در ادامه مطلب به آن اشاره می کنیم.
- تاریخ تحریر حواله باید به تفکیک روز، ماه و سال نوشته شده باشد. تاریخ باید با حروف هم نوشته شود چرا که امکان تغییر تاریخ های عددی بیشتر از تغییر تاریخ به حروف است.
- ذکر کلمه برات روی سند الزامی است. این مورد به خاطر تفکیک برات از سایر اسناد مالی همچون چک و سفته است.
- نام برات گیرنده، دارنده برات، شماره نسخه برات، محل پرداخت برات، مبلغ برات، تاریخ سررسید یا پرداخت برات مواردی هستند که به صورت الزامی باید روی برات قید شوند.
- مبلغ برات هم به صورت عددی و هم به حروف نوشته شود تا جای هیچ گونه دخل و تصرف در آن نباشد.
- حواله را در وجه حامل صادر نکنید چرا که این موضوع بر اساس قانون تجارت ایران ممنوع است.
مواردی که در مورد برات باید با آن آشنا باشید این است که برات یا حواله ۳ تاریخ دارد: تاریخ صدور، قبول و رسید برات است که باید هر یک را به دقت وارد کنید.
بیشتر بخوانید: اصطلاحات بانکی مهم و کاربردی
ظهرنویسی یا پشت نویسی چیست؟
از جمله مهمترین قوانین مربوط به برات یا حواله پشت نویسی یا ظهرنویسی است. برای آشنایی بیشتر با مفهوم ظهرنویسی با ذکر یک مثال همراه ما باشید.
تصور کنید شما یک حواله در وجه فردی صادر کردید و گیرنده حواله قبل از سررسید حواله، آن را در اضاء بدهی یا کمک به فرد دیگری واگذار می کند این روند ممکن است ادامه داشته باشد و هر فرد برای انتقال حواله به فردی دیگر باید پشت حواله را ظهرنویسی یا پشت نویسی نماید. نکته مهم این است که صادر کننده حواله و حواله گیر نیازی به پشت نویسی ندارند.
مزایای برات یا حواله
مزایای حواله به شرح زیر هستند:
- نیازی به انتقال فیزیکی و مستقیم وجه نیست پس سرعت و امنیت در ان بیشتر است
- نگهداری و حمل حواله در مقایسه با پول راحت تر است
- در برخی موارد بخصوص اگر صدور و دریافت حواله خارج از نظام بانکی باشند
معایب استفاده از برات
در کنار مزایایی که برای برات ذکر شد برات نیز معایبی دارد که یکی از آن ها شفافیت نبودن برات است؛ به صورتی که گاهی به صورت غیرقانونی ثبت می شوند. به همین دلیل گاها شاهد صدور حواله های تقلبی و بدون پشتوانه هستیم.
منظور از حواله های بدون پشتوانه، حواله ای است که از شخصی بدون اینکه پولی به حواله دار بدهد از حواله دار بگیرد. در حقیقت حواله به اعتبار حواله گیرنده معتبر است و نمونه این نوع حواله چک رمزدار یا چک تضمین شده است.
سخن پایانی
در پایان، باید توجه داشت که استفاده از برات، حواله و چک در معاملات تجاری رایج است. هر یک از این اسناد دارای ویژگی های خاص خود هستند و برای اهداف مختلفی استفاده می شوند.در گذشته از چک برای پرداخت های زمان حال استفاده می شد و از برات برای مواردی که پرداخت آن ها موکول به ایند ه بود استفاده می شد. با گذشت زمان و ایجاد تغییراتی در قوانین چک ها، استفاده از آن در زمان آینده نیز رایج شد و دیگر تفاوت آنچنانی بین چک و برات وجود ندارد.
